KKTC Cumhurbaşkanı Tatar, 15 Ekim’de New York’ta Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri (BMGS) Guterres’in çalışma yemeğinde bir araya geldiği Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) Lideri Christodoulides ile, bu kere, 20 Ocak’ta Ada’da bir görüşme gerçekleştirdi. BMGS’nin Kıbrıs Özel Temsilcisi ve Kıbrıs’taki BM Barış Gücü Misyon Şefi Colin Stewart’ın ev sahipliğinde, ara bölgede yapılan görüşmede, Tatar’a Cumhurbaşkanlığı Özel Temsilcisi Güneş Onar, Christodoulides’e de Rum müzakereci Menelaos Menelau eşlik ettiler. Görüşmenin amacı mevcut geçiş kapılarında yaşanan sıkıntıların aşılması ve yeni kapılar açılmasının değerlendirilmesiydi. Türk tarafı yeni geçiş noktaları olarak Haspolat ve Akıncıları önerirken Rumlar Kiracıköy ve Erenköy’de KKTC topraklarından transit geçiş talebinde bulundular. Christodoulides ayrıca görüşmede Tatar’a sekiz maddelik yeni bir öneri paketi sundu. Öneri paketinde kayıp şahıslarla ilgili bir hakikat komisyonu, sivil toplum üyeleri tarafından bir danışma komitesi, gençlik için iki toplumlu bir teknik komite kurulması, Pile anlaşmasının uygulanması gibi yeni kapı açılmasının ötesine geçen, Kıbrıs sorununun nihai çözümüne ilişkin teklifler bulunuyor. Christodoulides’in niyeti açık. Bu görüşme ile masanın kurulmasını hayata geçirmiş olmak istiyor. Ancak Tatar’ın bu oyuna gelmediği, önerileri not almakla yetindiği anlaşılıyor.

Artan trafiğe giriş kapısı dayanmıyor

Ada’da halen farklı işlevlerle kuzey ve güney arasında geçişi sağlayan dokuz kapı bulunuyor. Bu kapılardan son 20 yılda 140 milyon geçiş yapılmış. Rumlar daha ucuz olduğundan otomobillerine benzin doldurmak, sağlık hizmetlerinden yararlanmak için kuzeye geçiyorlar. Türklerden de güneyde çalışmaya gidenler, GKRY pasaportuyla yurt dışına seyahat etmek için Güney’e geçenler var. Ada’daki toplam nüfusun 1.5 milyon civarında olduğu dikkate alındığında, sürekli havanda su döven yönetimlerinin aksine, iki toplum arasında artan bir muhabbetin varlığından söz etmek mümkün.

Yeniden masa kurulur mu?

Geçen yıl BMGS’nin kişisel temsilcisi olarak atadığı Maria Angela Holguin Cuellar’ın çabalarından somut bir sonuç çıkmadığı anlaşılıyor. Zaten altı aylık temasları sonucunda hazırladığı rapor da kamuya açıklanmadı. BM’nin tozlu raflarında yerini aldı.

Bu kere BMGS Guterres’in siyasi işlerden ve barış inşasından sorumlu yardımcısı Rosemary Di Carlo’nun şubat ayı ortalarında Ada’yı ziyaret etmesi bekleniyor. İtalyan asıllı Di Carlo taraflarla temas ederek mart ayı içerisinde Cenevre’de düzenlenmesi öngörülen 5’li görüşmeler için zemin yoklamasında bulunacak.

ABD/GKRY flörtü

Kıbrıs Rum Yönetimi ile ABD arasındaki ilişkiler özellikle savunma iş birliği alanında artarak devam ediyor. Biden, Yunanistan Başbakanı Mitsotakis’in 2022 yılındaki Vaşington ziyareti sırasında Yunanlı gazetecilere şirinlik yapmak için kendisini “Bidenopoulos” olarak tanıtmıştı. Biden bu ismi fazlasıyla hak ediyor. 5 Kasım’da kaybettiği seçimlerden önce Beyaz Saray’da ağırladığı son konuk GKRY Cumhurbaşkanı Christodoulides olmuştu. Başkanlık koltuğundaki son imzalardan birini de, 15 Ocak’ta GKRY’yi “Yabancı Askeri Satışlar Programı”na (FMS) dahil ederek ihtiyaç fazlası askeri malzeme, teçhizat ve hizmet satışına imkan veren cumhurbaşkanlığı kararnamesine attı. Bu kararname ile GKRY hükümeti bundan böyle doğrudan Amerikan hükümetinden silah satın alabilecek.

ABD ile GKRY arasında gelişen askeri ilişkiler

Aslında savunma iş birliği alanındaki Amerika ile GKRY flörtünün 5-6 senelik bir geçmişi var. Amerikan Dışişleri Bakanlığı’nın internet sitesindeki 20 Ocak 2025 tarihli bilgi notunda, tarihi zirvesine ulaştığı vurgulanan ABD-GKRY iş birliğinde süreç içerisinde kaydedilen aşağıdaki gelişmelere yer veriliyor.

- 2018 yılı sonunda iki ülke savunma iş birliğine yönelik niyet beyanı imzalanması,

- 2019 yılında ABD Kongresi’nin GKRY’e uygulanan silah satışı yasağının kaldırılmasına imkân tanıyan “Doğu Akdeniz Güvenlik ve Enerji Ortaklığı Yasası”nın tüm partilerin desteğiyle kabul edilmesi,

- GKRY’nin ABD’nin uluslararası askeri eğitim programına (IMET) dahil edilmesi,

- Kıbrıs’ta beş milyon dolar harcanarak kara, açık deniz ve liman güvenliği için sınır güvenliğine ve kitle imha silahlarının yayılmasının önlenmesine yönelik bir bölgesel eğitim merkezi kurulması,

- Vaşington’daki GKRY büyükelçiliğinde askeri ataşelik açılması,

- GKRY’e yönelik silah satışı yasağının kaldırılması,

- ABD ile GKRY arasında savunma işbirliği alanında beş yıllık bir yol haritası imzalanması,

- İki ülkenin deniz kuvvetleri tarafından Akdeniz’de ortak tatbikatlar icra edilmesi,

- ABD’den Ada’ya üst düzey askeri ziyaretler gerçekleştirilmesi.

Bir sonraki aşama korkarım GKRY’nin NATO üyeliği olacaktır. Bu konu şimdiden Brüksel’deki NATO koridorlarında dillendirilmeye başlanıldı bile.

Tabii tüm bu yaşananlar, Biden yönetimi döneminde gerçekleşti. Şimdi Başkanlık koltuğunda Trump oturuyor. Trump nasıl bir Kıbrıs politikası izler, henüz belli değil. Ama 2022 yılında, Kongredeki Rum lobisinin önde gelen isimlerinden Senatör Robert Menendez ile birlikte GKRY’e silah satışı yasağının kaldırılmasının mimarlığını yapan Marco Rubio Yeni Trump hükümetinde dışişleri bakanı oldu.

ABD bugüne kadar Kıbrıs sorununa İngiltere gibi doğrudan müdahil olmamıştı. Yönlendirmelerini ya perde arkasından ya da BM üzerinden yaptı. Kendisini Dünyanın barış havarisi olarak ilan eden Trump, başarılarına başarı katmak için Kıbrıs’a da el atar mı? El atarsa kimden yana tavır alır? Tahmin etmek çok zor değil.

Trump’ın adalara pek bir meraklı olduğunu biliyoruz. Bir de bakmışsınız, bir sabah uyandığında, “Kıbrıs, Doğu Akdeniz’de İsrail’in güvenliği açısından çok önemli, stratejik değeri olan bir ada, parası neyse verek alak” deyivermiş. Der mi, der.